Όζοι θυρεοειδούς καλούνται οι εστιακές διογκώσεις εντός του θυρεοειδούς αδένα. Αποτελεί ένα αρκετά συχνό εύρημα που μπορεί να σχετίζεται με πλειάδα παθήσεων, όπως θυρεοειδίτιδα, αδένωμα ή κύστη θυρεοειδούς, αλλά και καρκίνο του θυρεοειδούς.
Ένας όζος μπορεί να είναι τελείως ασυμπτωματικός ή μπορεί να γίνει αντιληπτός από τον ασθενή κατά την ψηλάφηση του τραχήλου του. Επίσης, ενδέχεται να αποτελέσει τυχαίο εύρημα σε ειδικές απεικονιστικές εξετάσεις (υπερηχογράφημα, σπινθηρογράφημα, αξονική τομογραφία, PET-CT κλπ). Οι όζοι του θυρεοειδούς δεν προκαλούν πόνο στον ασθενή ούτε δυσκολία στην κατάποση.
Ευτυχώς σε ότι αφορά την πιθανότητα ένας όζος να υποκρύπτει κακοήθεια η πιθανότητα είναι μικρή και υπολογίζεται περίπου στο 5%, ανεξάρτητα από το μέγεθος του όζου. Παρ’ όλα αυτά, σε κάθε περίπτωση ανεύρεσης θυρεοειδικού όζου απαιτείται πλήρης κλινικός και εργαστηριακός έλεγχος, προκειμένου αφενός να αποκλειστεί η πιθανότητα καρκίνου και αφετέρου για να καθοριστεί η υποκείμενη διαταραχή και να θεραπευτεί.
Βασικά στοιχεία που πρέπει να διευκρινιστούν από το ιστορικό του ασθενούς που φέρει όζο είναι η ηλικία εμφάνισής του (τα παιδιά που εμφανίζουν ψυχρό όζο στο θυρεοειδή έχουν διπλάσια πιθανότητα να εμφανίσουν καρκίνο σε σύγκριση με τους ενήλικες), ο ρυθμός που πιθανό να αυξάνει σε μέγεθος, το φύλο (η εμφάνιση μονήρους όζου στους άνδρες έχει επίσης αυξημένη επίπτωση εμφάνισης κακοήθειας), ιστορικό προηγούμενης ακτινοβολίας στην περιοχή.
Μετά τη λήψη του ιστορικού, η κλινική εξέταση και ο εργαστηριακός έλεγχος θα πρέπει να διευκρινίσουν αν πρόκειται για έναν ή περισσότερους όζους, αν ο όζος είναι καλοήθης ή κακοήθης και αν είναι λειτουργικός/τοξικός (δηλαδή παράγει αυξημένες ποσότητες θυρεοειδικών ορμονών) ή μη. Διενεργείται υπερηχοτομογράφημα του αδένα, προσδιορισμός των ορμονών (κυρίως TSH), σπινθηρογράφημα και αν απαιτείται περαιτέρω έλεγχος γίνεται επιπλέον βιοψία με λεπτή βελόνα (FNA)
Εφόσον αποδειχθεί ότι πρόκειται για καλοήθη όζο, απαιτείται καταστολή με εξωγενή χορήγηση της ορμόνης Τ4, προκειμένου να μην αυξηθεί σε μέγεθος. Αν ο όζος ελέγχεται με τη φαρμακευτική αγωγή, ο ασθενής παρακολουθείται συχνά.
Αν, όμως, δεν έχει αποκλειστεί το ενδεχόμενο κακοήθειας ή μεγαλώνει σε μέγεθος ασκώντας πίεση σε γειτονικές δομές του τραχήλου, τότε προτιμάται η χειρουργική αφαίρεση. Σε μονήρη όζο που ανευρίσκεται στον ένα λοβό του αδένα μπορεί να γίνει εκτομή μόνο αυτού του λοβού (λοβεκτομή ή ημιθυρεοειδεκτομή), ενώ αν υπάρχουν κι διάσπαρτοι όζοι (πολυοζώδης βρογχοκήλη) συνιστάται ολική θυρεοειδεκτομή.
Υπάρχουν κάποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά ενός όζου που τον καθιστούν ύποπτο για κακοήθεια. Μερικά από αυτά είναι:
o Μονήρης όζος
o Μέγεθος > 1 εκ.
o Ύποπτα υπερηχοτομογραφικά χαρακτηριστικά (ασυμμετρία, έντονη περιφερική αγγείωση, μικροαποτιτανώσεις κ.α.)
o «ψυχρός όζος», δηλαδή που δεν απεικονίζεται στο σπινθηρογράφημα
Σε αυτές τις περιπτώσεις διενεργείται λήψη κυττάρων από τον ύποπτο όζο με μία λεπτή βελόνη και το δείγμα εξετάζεται στο μικροσκόπιο.
Οι όζοι στον αδένα δεν σχετίζονται με πόνο, ούτε προκαλούν συμπτώματα, εκτός από την περίπτωση που ένας ευμεγέθης όζος (μέγεθος τουλάχιστον 2-3 εκατοστόμετρα) ψηλαφάται από τον ασθενή ή τον κλινικό ιατρό.
Ένας όζος μπορεί να παραμένει ασυμπτωματικός για μεγάλο χρονικό διάστημα. Απαιτείται, όμως, κλινική και εργαστηριακή παρακολούθησή του γιατί μπορεί να γίνει ενεργός (να παράγει βιολογικά ενεργή θυρεοειδική ορμόνη) ή να μεγαλώσει πολύ σε μέγεθος και να δημιουργεί πιεστικά φαινόμενα. Μπορεί, επίσης, να αναπτυχθεί κάποιος τύπος καρκινώματος του θυρεοειδούς, οπότε σε κάθε περίπτωση αμφιβολίας συνιστάται η χειρουργική αφαίρεση.
Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Master Χειρουργικής Ήπατος – Χοληφόρων – Παγκρέατος
