Ειλεός

Τί είναι ο ειλεός εντέρου;

Από ανατομικής πλευράς ειλεός ονομάζεται το δεύτερο μισό τμήμα του λεπτού εντέρου, μετά το δωδεκαδάκτυλο και τη νήστιδα. Έχει πιο λεπτό τοίχωμα από τη νήστιδα και διατείνεται περισσότερο σε σχέση με αυτήν, με αποτέλεσμα να γίνεται εντυπωσιακά εμφανής στις απλές ακτινογραφίες κοιλίας όταν πάσχει.

Για τον λόγο αυτό, όταν διατείνεται το έντερο εξαιτίας κάποιας διαταραχής, η κατάσταση καλείται ειλεός. Από άποψη φυσιολογίας, λοιπόν, ο ειλεός είναι εκείνη η παθολογική κατάσταση κατά την οποία το έντερο αδυνατεί να προωθήσει το περιεχόμενό του, με αποτέλεσμα να μην συμβαίνει σωστά η διαδικασία της πέψης και απορρόφησης των τροφών, αλλά και να προκαλούνται σημαντικά προβλήματα στον ασθενή.

Ποια είναι τα αίτια του ειλεού εντέρου;

Τα αίτια είναι πολλά και μπορεί να αφορούν στο λεπτό έντερο (συχνότερα) αλλά και στο παχύ. Διακρίνουμε δύο τύπος ειλεού:

• παραλυτικός ειλεός: αναστολή της κινητικότητας του γαστρεντερικού σωλήνα
• αποφρακτικός ειλεός: αδυναμία προώθησης του εντερικού περιεχομένου λόγω κωλύματος (απόφραξης) σε κάποιο σημείο της γαστρεντερικής οδού.

Παραλυτικού ειλεού:

• μετεγχειρητικά (κυρίως μετά από κλασσική «ανοιχτή» χειρουργική επέμβαση) το έντερο παραλύει στα πλαίσια της συστηματικής φλεγμονώδους απάντησης και προσπάθειας του οργανισμού να ανταπεξέλθει στο χειρουργικό τραύμα
• νευρολογικές παθήσεις (π.χ. νόσος Parkinson)
• λήψη φαρμάκων (οπιούχα ναρκωτικά, αντικαταθλιπτικά κ.α.)
• παραπληγία ή τετραπληγία (ανάλογα με το επίπεδο της βλάβης και το νευρολογικό έλλειμμα των άκρων μπορεί να παρατηρείται και πάρεση του εντέρου)
• περιτονίτιδα (ο οργανισμός αναστέλλει από μόνος του την κινητικότητα του εντέρου ώστε να μην επεκταθεί περαιτέρω μια σοβαρή ενδοκοιλιακή φλεγμονή)

Αποφρακτικού ειλεού:

• συμφύσεις μεταξύ των εντερικών ελίκων ή και του κοιλιακού τοιχώματος από παλιότερα χειρουργεία
• περισφιγμένη κήλη του κοιλιακού τοιχώματος
• καρκίνος στο έντερο που αποφράσσει τον αυλό εσωτερικά
• εγκολεασμός (όταν ένα τμήμα του εντέρου εισχωρεί στο αμέσως γειτονικό του)
• μεγάλος πολύποδας εντέρου
• ενσφήνωση ξένου σώματος εντός του αυλού του εντέρου
• συστροφή εντέρου
• εσωτερική κήλη (ανατομικοί λόγοι ή από συμφύσεις)
• στενώσεις εντέρου από φλεγμονή (νόσος Crohn)

Ποια συμπτώματα παρουσιάζει ο ειλεός εντέρου;

Οι διαταραχές που προκύπτουν ως συνέπεια του ειλεού εξαρτώνται από τον βαθμό της παράλυσης του εντέρου ή το σημείο όπου υπάρχει η απόφραξη. Ένα κοινό σημείο είναι ο μετεωρισμός του εντέρου («φούσκωμα»), η ναυτία και οι έμετοι. Η ποσότητα και ο περιεχόμενο των εμέτων εξαρτάται από το ύψος της απόφραξης.

Η διάταση του εντέρου προκαλεί πόνο, ειδικά στην απόφραξη. Ο ασθενής αναφέρει ότι δεν έχει κενώσεις αλλά ούτε και αποβολή αερίων. Όσο περισσότερο χρονικό διάστημα παραμένει η κατάσταση αυτή, τόσο περισσότερο επιβαρύνεται η γενική κατάσταση του ασθενούς, με εμφάνιση ανορεξίας, καταβολής, αφυδάτωσης κλπ.

Πώς διαγιγνώσκεται ο ειλεός εντέρου;

Η ακρόαση της μετεωρισμένης κοιλιάς αναδεικνύει την απουσία ήχων (παραλυτικός ειλεός) ή την παρουσία ήχων «προσπάθειας» (αποφρακτικός ειλεός). Ανάλογα με το αίτιο μπορεί να υπάρχει και εντοπισμένη ευαισθησία στην ψηλάφηση. Πρέπει να εξεταστούν όλα τα ενδεχόμενα και να γίνουν οι απαραίτητες διαγνωστικές προσπάθειες (π.χ. έλεγχος για ουλές από παλιά χειρουργεία στο κοιλιακό τοίχωμα, αναζήτηση περισφιγμένης κήλης, δακτυλική εξέταση ορθού για πιθανή παρουσία καρκίνου).

Οι απλές ακτινογραφίες κοιλίας σε όρθια και ύπτια θέση μπορεί να βοηθήσουν σε ορισμένες περιπτώσεις, αλλά η αξονική τομογραφία προτιμάται γιατί δίνει σαφώς περισσότερες πληροφορίες. Σε δεύτερο χρόνο μπορεί να απαιτηθεί ενδοσκοπικός έλεγχος του εντέρου ή περαιτέρω απεικονιστικές εξετάσεις.

Πώς θεραπεύεται ο ειλεός εντέρου;

Ο κλινικός ιατρός που καλείται να αντιμετωπίσει έναν ασθενή με ειλεό θα πρέπει ταυτόχρονα με την αναζήτηση της αιτίας που τον προκαλεί να αναγνωρίσει και να διορθώσει τις συνυπάρχουσες διαταραχές. Πρέπει, λοιπόν, να αποσυμφορηθεί το έντερο από τα μη προωθούμενα και λιμνάζοντα εντερικά υγρά, με την τοποθέτηση ενός σωλήνα (levin) στο στομάχι.

Έτσι, ο ασθενής ανακουφίζεται από τους εμέτους και μειώνεται η διάταση της κοιλιάς. Πολλές φορές αυτό μπορεί να αποδειχθεί αρκετό καθώς το έντερο αρχίζει σταδιακά να επανέρχεται σε φυσιολογική λειτουργία (π.χ. μετά και από διακοπή των φαρμάκων που προκάλεσαν τον ειλεό). Πρέπει οπωσδήποτε να γίνει χορήγηση ορών ώστε να αντιμετωπιστεί η αφυδάτωση του ασθενούς και οι πιθανές ηλεκτρολυτικές διαταραχές.

Εφ’ όσον σταθεροποιηθεί η κατάσταση του ασθενούς και διαπιστωθεί η αιτία του προβλήματος, η οριστική θεραπεία εξαρτάται από το αίτιο που προκάλεσε τον ειλεό. Αν παρέλθει ένα κριτικό χρονικό διάστημα χωρίς σαφή βελτίωση και τα συμπτώματα δεν υποχωρούν παρά τη συντηρητική αγωγή, ο ασθενής οδηγείται στο χειρουργείο. Η χειρουργική επέμβαση μπορεί να περιλαμβάνει:

• λύση συμφύσεων
• σκωληκοειδεκτομή
• ανάταξη περισφιγμένης κήλης και πλαστική αποκατάσταση της κήλης
• ογκολογική επέμβαση για αντιμετώπιση καρκίνου του εντέρου (με ή χωρίς τη δημιουργία «παρά φύση έδρας»)
• εκτομή τμήματος λεπτού εντέρου με στένωση απότοκο φλεγμονής (π.χ. σε νόσο Crohn)

Ενώ παλιότερα η ύπαρξη ειλεού αποτελούσε απόλυτη αντένδειξη για πραγματοποίηση λαπαροσκόπησης, σήμερα υπάρχει η τεχνική εμπειρία αλλά και η επιστημονική τεκμηρίωση που να αιτιολογεί την Ελάχιστα Επεμβατική Χειρουργική προσέγγιση σε ασθενείς που πρέπει να χειρουργηθούν λόγω ειλεού.