Γαστρο-οισοφαγική Παλινδρόμηση

Τί ονομάζουμε γαστρο-οισοφαγική παλινδρόμηση;

Πρόκειται για την παθολογική κατάσταση κατά την οποία τα όξινα και καυστικά υγρά του στομάχου (που απαιτούνται για την πέψη των τροφών) παλινδρομούν κατ΄εξακολούθηση προς τον οισοφάγο, δημιουργώντας μια σειρά από δυσάρεστα συμπτώματα στον ασθενή αλλά και επιπλοκές που μπορεί να αποδειχθούν αρκετά σοβαρές για την υγεία του. Η κατάσταση είναι ιδιαίτερα συχνή, καθώς υπολογίζεται ότι 1 στα 2 άτομα στη διάρκεια της ζωής του θα εμφανίσει συμπτώματα γαστρο-οισοφαγικής παλινδρόμησης (ΓΟΠ).

Ποια είναι τα αίτια της γαστρο-οισοφαγικής παλινδρόμησης;

Η ΓΟΠ θεωρείται νόσος του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα, καθώς έχει αναγνωριστεί ή παθολογική χαλάρωση του τόνου του μυός αυτού στην ηρεμία. Μια σειρά από αιτιολογικούς παράγοντες έρχονται να επιβαρύνουν την διαταραχή αυτή και να οδηγήσουν στην εμφάνιση της ΓΟΠ, όπως:

• • • • Κάπνισμα
      • Παχυσαρκία
      • Αλκοόλ
      • Μεγάλες ποσότητες γευμάτων
      • Λιπαρά/όξινα γεύματα
      • Κατάκλιση σύντομα μετά το γεύμα ή έντονη σωματική άσκηση (αύξηση ενδοκοιλιακής πίεσης)

Επιπλέον, μια σειρά από άλλες διαταραχές του στομάχου ή/και του οισοφάγου μπορεί να συνυπάρχουν, όπως ατελή περισταλτικά κύματα κένωσης του οισοφάγου, διαφραγματοκήλη ή καθυστερημένη διάβαση της τροφής από τον στόμαχο στο δωδεκαδάκτυλο.

Ποια είναι τα συμπτώματα που παρουσιάζει η γαστρο-οισοφαγική παλινδρόμηση;

Ένα μεγάλο ποσοστό ασθενών με ΓΟΠ δεν εμφανίζουν συμπτώματα, παρά την συχνή παλινδρόμηση των όξινων γαστρικών υγρών στον οισοφάγο και τη διαβρωτική επίδραση που αυτά εκεί ασκούν. Κοινά συμπτώματα της ΓΟΠ είναι:

• • • • • Οπισθοστερνικό άλγος και κάψιμο (ο πόνος ομοιάζει πόνο καρδιακής πάθησης, π.χ. στηθάγχη)
        • Αναγωγή τροφής στο στόμα και πιθανά μεταλλική γεύση
        • Ερυγές (ρεψίματα)
        • Λόξυγγας
        • Ερεθισμός του λάρυγγα και συχνός βήχας (ξηρός)
        • Ερεθισμός του κατώτερου αναπνευστικού με υποτροπιάζουσες λιμώξεις και βήχα παραγωγικό, δύσπνοια και συριγμό (άσθμα)

Η χρόνια παρουσία της παλινδρόμησης και η μη αντιμετώπισή της οδηγεί σε μια σειρά από επιπλοκές, όπως η οισοφαγίτιδα και ο οισοφάγος Barrett. Ο συνεχής ερεθισμός του οισοφάγου προκαλεί χρόνια φλεγμονή (οισοφαγίτιδα), που μπορεί να εκδηλώνεται με αιμορραγικούς εμέτους ή αιμορραγικές εντερικές κενώσεις (λόγω σοβαρών ελκών στον οισοφάγο) και αναιμία.

Άλλοτε ενδέχεται να συμβούν φλεγμονώδεις ουλές και στενώσεις στον οισοφάγο που γίνονται αντιληπτές από τον ασθενή ως δυσφαγία. Η εμμένουσα φλεγμονή έχει σαν μακροχρόνια συνέπεια την μετάπλαση των κυττάρων του βλεννογόνου στον κατώτερο οισοφάγο, ώστε να δύνανται να ανταποκριθούν στα γαστρικά οξέα. Αυτή η μεταβολή, όμως, αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του οισοφάγου, που αποτελεί και την χειρότερη επιπλοκή της ΓΟΠ.

Ποιές είναι οι διαδικασίες διάγνωσης για τη γαστρο-οισοφαγική παλινδρόμηση;

Ο ασθενής με τα τυπικά συμπτώματα της ΓΟΠ δεν χρειάζεται να υποβληθεί σε ενδοσκόπηση ανώτερου πεπτικού προς επικύρωση της διάγνωσης. Μπορεί να ξεκινήσει άμεσα αγωγή με αντιόξινα σκευάσματα, οπότε και έχει άμεση ανακούφιση, γεγονός που επιβεβαιώνει την πάθηση.

Η παλινδρόμηση των όξινων γαστρικών υγρών στον οισοφάγο μπορεί να πιστοποιηθεί με την πεχαμετρία, εξέταση κατά την οποία ανιχνευτές οξύτητας (pH) τοποθετούνται τον οισοφάγο για 24 ή 48 ώρες και καταγράφουν συνεχώς τιμές οξύτητας σε συνάρτηση με τη θέση του σώματος, τα γεύματα, τις ώρες της ημέρας κλπ.

Είναι χρήσιμη εξέταση σε ασθενείς που δεν ανταποκρίνονται στην αρχική θεραπεία ή που έχουν συμπτώματα ΓΟΠ χωρίς να έχουν παθολογικά ενδοσκοπικά ευρήματα. Ο ενδοσκοπικός έλεγχος με οισοφαγο-γαστροσκόπηση κρίνεται επιβεβλημένος σε περίπτωση που υπάρχουν ύποπτα συμπτώματα, όπως δυσφαγία, αιμορραγικοί έμετοι ή ίχνη αιμορραγίας στις κενώσεις (μέλαινες κενώσεις).

Πώς θεραπεύεται η γαστρο-οισοφαγική παλινδρόμηση;

Η αρχική προσέγγιση στη ΓΟΠ συνίσταται στην τροποποίηση των αιτιολογικών παραγόντων και στην χορήγηση φαρμακευτικών ουσιών που ελαττώνουν ή αναστέλλουν τη γαστρική έκκριση. Έτσι, ζητείται από το άτομο να αποφεύγει μεγάλες ποσότητες φαγητού και να προτιμά τα μικρά και συχνά γεύματα, τα οποία δε θα πρέπει να περιέχουν καυστικά/ερεθιστικά συστατικά ή να συνοδεύονται από αλκοόλ ή αεριούχα αναψυκτικά.

Ο ασθενής δε θα πρέπει να ξαπλώνει για τουλάχιστον 2 ώρες μετά από κάθε γεύμα, ενώ του συστήνεται να μη φορά σφιχτά ρούχα και εξαρτήματα (π.χ. ζώνη) στη μέση του σώματος καθώς και να χάσει σωματικό βάρος και να διακόψει το κάπνισμα. Παράλληλα, χορηγούνται φάρμακα όπως οι αναστολείς της ισταμίνης Η2 ή οι αναστολείς έκκρισης του γαστρικού οξέος (proton pump inhibitors – PPI).

Αρχικά το μεγαλύτερο μέρος των ασθενών θα συμμορφωθούν στην αγωγή και θα εμφανίσουν ύφεση ή και πλήρη έλεγχο των συμπτωμάτων της ΓΟΠ. Όμως, συχνά μετά τη διακοπή της θεραπείας η κατάσταση υποτροπιάζει, οπότε προκύπτει η ανάγκη για μακροχρόνια ή και ισόβια (lifetime) φαρμακευτική αγωγή.

Οι ασθενείς αυτοί είναι υποψήφιοι για χειρουργική αντιμετώπιση της ΓΟΠ με κάποιου είδους αντι-παλινδρομικής και αντι-αναγωγικής επέμβασης, όπως είναι οι διάφορων τύπων θολοπλαστικές (ολική 360^ο ή Nissen, μερική οπίσθια 270^ο ή Toupet, μερική πρόσθια 90-180^ο ή Dor).

Επιπλέον, αν συνυπάρχει χειρουργική παθολογία, όπως π.χ. διαφραγματοκήλη, θα πρέπει επίσης να διορθώνεται στο ίδιο χειρουργείο (με θολοπλαστική + σύγκλειση σκελών διαφράγματος με ή χωρίς πλέγμα). Σήμερα, όλες οι επεμβάσεις αυτές πραγματοποιούνται λαπαροσκοπικά ή ρομποτικά, με λίγες μικρές οπές στο κοιλιακό τοίχωμα και νοσηλεία 1 ημέρας.